Ο κάθε μάχιμος εκπαιδευτικός που ενασχολείται με την πολύσημη και πολυδιάστατη σχέση κράτους -εκπαίδευσης και κοινωνίας θέτει δύο βασικά ερωτήματα: α) Τι τύπο Πολίτη θέλουμε στην εποχή της παγκοσμιοποιημένης πανδημίας covid19; και β) σε ποιο μοντέλο κοινωνίας τον προορίζουμε;

Ταυτόχρονα τα ερωτήματα αυτά τίθενται στο επίκεντρο των σχεδιασμών της εκπαιδευτικής πολιτικής σε πολύ διαφορετικά ιστορικά και κοινωνικά συγκείμενα. Η εννοιολογική σύγχυση, οι σοβαρές σημασιακές διαφοροποιήσεις αναφορικά με τι σημαίνει παγκοσμιοποίηση και τι επιπτώσεις γεννά η πανδημία στα κράτη και τις κοινωνίες προκαλούν έντονο ενδιαφέρον και προβληματισμό στους πολιτικούς, επιστημονικούς και εκπαιδευτικούς κύκλους. Το «και τώρα τι» δείχνει να αναδύεται ως απόρροια της δυσανεξίας των ερμηνειών και των προσεγγίσεων μιας πραγματικότητας που ολοένα και περισσότερο φαίνεται να την χαρακτηρίζει η αβεβαιότητα και η απροσδιοριστία. Δεδομένου ότι η εκπαίδευση και το εκπαιδευτικό σύστημα είναι τα κατεξοχήν πεδία όπου τα δρώντα υποκείμενα (πολιτικοί – κοινωνικοί – συνδικαλιστικοί κ.ά. φορείς) αναπτύσσουν στρατηγικές εξυπηρέτησης συμφερόντων, σχηματίζουν ομάδες ενδιαφέροντος και επαναπροσδιορίζουν κατά το δοκούν τα χαρακτηριστικά αυτών των πεδίων πιέζοντας να εκφραστούν νομοθετικά οι προσδοκίες τους, δηλαδή τα πλαίσια των αιτημάτων τους.

Το τοπίο των δυνατοτήτων και των αποτελεσμάτων κάθε σχεδιασμού, από τα Πολιτικά Κόμματα και τα Συνδικάτα, είναι τόσο πολύπλοκο και πολυσχιδές που αποθαρρύνει τις προγνώσεις και τις υποσχέσεις ακυρώνοντας τις νομοτέλειες. Δεν μπορούν να προβλέψουν τι θα γίνει με την εκπαίδευση, την ειδική αγωγή και την επαγγελματική εκπαίδευση της μεταβιομηχανικής κοινωνίας σε συνθήκες πανδημιών -και μάλιστα όταν αδυνατούν να κατανοήσουν ή να συμφωνήσουν κατά πόσο οι κοινωνίες είναι μετανεωτερικές ή αν βρίσκονται στην ύστερη νεωτερική ή στη νεωτερική σε μεταβατικό στάδιο. Κόμματα και Συνδικάτα «παλεύουν» να επιβιώσουν αναμασώντας και επαναλαμβάνοντας «κορώνες και τσιτάτα» των τελευταίων δεκαετιών του 20ου αιώνα. Θέλει πολύ κόπο και μόχθο να επιχειρήσει κανείς να εντοπίσει θεσμικά κείμενα, λόγους και δράσεις υπερεθνικών οργανισμών και σχηματισμών συμφερόντων που αφορούν την εκπαίδευση και τα επιμέρους υποσυστήματά τους. Δαιδαλώδεις παγκόσμιοι και ευρωπαϊκοί μηχανισμοί που μηχανορραφούν και αποφασίζουν αγνοώντας επιδεικτικά τις οργανωμένες δημοκρατικά κοινωνίες και τους φορείς τους. Εκατοντάδες πυκνογραμμένοι φάκελοι και τόμοι οδηγιών, προτάσεων και κατευθύνσεων από ΟΟΣΑ, Ε.Ε., Ινστιτούτο Διεθνούς Εκπαίδευσης των ΗΠΑ, Σύνοδο Πρυτάνεων των Ευρωπαϊκών Πανεπιστημίων, Ένωση Ευρωπαϊκών Πανεπιστημίων/EUA, Στρογγυλή Τράπεζα Ευρωπαίων Βιομηχάνων, Παγκόσμια Τράπεζα, Δίκτυο Eurydice, European Center for the Development of Vocational Training κ.ά. επιτάσσουν στα οργανωμένα κράτη πώς να νομοθετήσουν και ποιο πλαίσιο εκπαιδευτικών πολιτικών να ακολουθήσουν. Δύσκολα και δυσνόητα κείμενα που οι ειδικοί μελετητές και αναλυτές κύρους αδυνατούν να προσεγγίσουν και να ερμηνεύσουν το περιεχόμενό τους και τις στρατηγικές αυτών των οργανισμών για την πορεία των μεταβιομηχανικών κοινωνιών και ποιος είναι ο πυρήνας των πολιτικών στην εκπαίδευση που επιχειρούν να εδραιώσουν.

Οι νέες συνθήκες στο διεθνές περιβάλλον -και με έξαρση της πανδημίας covid19- ανάγουν τον οικονομικό ανταγωνισμό και τη συστημική ανταγωνιστικότητα χωρών, υπερεθνικών σχηματισμών και του συγκείμενου οικονομικού χώρου σε προσδιοριστικό παράγοντα μελλοντικών εξελίξεων. Αναφερόμαστε στην κυριαρχία της οικονομίας της αγοράς, το σημαίνοντα ρόλο των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης και τις νέες τεχνολογικές εξελίξεις, τη συνακόλουθη της πανδημίας εμφάνιση μιας νέας διεθνούς ρευστότητας, την έντονη κινητικότητα του κεφαλαίου στο χρηματιστήριο, την απόλυτη κυριαρχία του καπιταλιστικού μοντέλου ανάπτυξης και τη λήψη αποφάσεων από κλειστούς υπερεθνικούς οργανισμούς/σχηματισμούς ισχύος όπου συναγελάζονται κορυφαία (πρώην) στελέχη Τραπεζών, δεξιών & αριστερών Κυβερνήσεων και manager πολυεθνικών επιχειρήσεων.

Ενώ η αγορά και η ανάπτυξη οικονομίας γίνονται οι κεντρικές πολιτικές επιλογές για τις μεταβιομηχανικές κοινωνίες η γραφειοκρατική τους διάσταση μετεξελίσσεται και υφίσταται σημαίνοντες μετασχηματισμούς. Νέα πολιτικά, ιδεολογικά, πολιτιστικά, οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα έρχονται στην επιφάνεια. Ίσως το πιο έντονο και σε έξαρση πρόβλημα να αναδεικνύεται η ανεργία και ο περιορισμός των θέσεων εργασίας με την εμφάνιση της αποκαλούμενης νέας εποχής των ανισοτήτων με τη διεθνοποίηση της κοινωνικής κρίσης, την ιδεολογική σύγχυση και την υπερεθνική αυτονομία των πολυεθνικών εταιρειών. Η ανάδυση των νέων εκδοχών κοινωνικού, οικονομικού και εκπαιδευτικού αποκλεισμού αναδεικνύει τον κίνδυνο μιας πλήρους κυριαρχίας της ανταγωνιστικότητας.

Μιας ανταγωνιστικότητας που δείχνει να αποφεύγει την ανάγκη λήψης μέτρων που να αποσκοπούν στην κοινωνική συνοχή και την καταπολέμηση των νέων δεδομένων αποκλεισμού. Όλα αυτά συμβαίνουν σε μια εποχή που η σχέση κοινωνίας και πολιτικής επαναπροσδιορίζονται, τα αυτονόητα των συλλογικών αναπαραστάσεων υπονομεύονται, ενώ έρευνες αποδεικνύουν ότι κυοφορείται μια κοινωνική διαφοροποίηση των αξιών, καθώς οικονομικές αξίες εγκαθιδρύουν μια ηγεμονία που λειτουργεί ως αξιόπιστη απειλή στις αξίες ιδεολογικού και πολιτικού τύπου και επικουρείται από την πρόταξη αναγκών, οι οποίες συνυφαίνονται με την ατομική ικανοποίηση και την ατομικότητα. Η κουλτούρα της υπερπολιτικοποίησης των προηγούμενων δεκαετιών αμφισβητείται από το νέο αξιακό πεδίο των πολιτών.

Η εξουσία ως Λαός και ως Έθνος επαναπροσδιορίζεται με την απώλεια μιας ευρείας κλίμακας μορφών συνοριακού ελέγχου, με τη συνακόλουθη απελευθέρωση της ανταλλαγής υπηρεσιών, ιδεών, αγαθών -όπως και της εκπαίδευσης. Οι υλικές συμπαραδηλώσεις αυτής της παγκόσμιας αλληλοσύνδεσης ευνοούν μια ισχυρή τάση μείωσης του αριθμού και της ποιότητας των πολιτικών εργαλείων και τεχνικών εξουσίας που διαθέτουν οι εθνικές κυβερνήσεις αποδυναμώνοντας έτσι τον πολιτικό διάλογο. Η πολιτική κοινωνικοποίηση των πολιτών μέσα στην εκπαίδευση που χτίζει την κοινωνική αλληλεγγύη απορρυθμίζεται και καταστρέφεται στη νέα τάξη πραγμάτων. Για αυτό απαιτείται εγρήγορση και αναστοχασμός από την εκπαιδευτική, επιστημονική, πολιτική και κοινωνική συλλογικότητα!

Σημείωμα του Διευθυντή Έκδοσης